Koleżanki i Koledzy.
W dniach 12 i 13 marca 2015 r. w Bukareszcie w Rumunii odbyła się Regionalna Konferencja Infrastrukturalna zorganizowana wspólnie przez organizacje FIDIC, EFCA oraz ARIC (Stowarzyszenie Inżynierów Konsultantów w Rumunii). W Konferencji wzięło udział ponad stu uczestników oraz czterdziestu 
prelegentów. Wśród przedstawicieli krajowych organizacji FIDIC było wielu konsultantów reprezentujących Europę Wschodnią oraz tzw. Starą Europę. Polskę reprezentowałem ja – na zaproszenie organizatorów, którzy pokryli koszty udziału w konferencji oraz Jakub Białachowski.
Organizatorzy poprosili o przygotowanie prezentacji przedstawiającej problemy wynikające ze stosowania nadmiernie zmodyfikowanych warunków kontraktowych FIDIC przez głównych zamawiających publicznych w Polsce. Co ciekawe te same problemy z nieuprawnionym majstrowaniem przy Warunkach Kontraktowych FIDIC mają praktycznie wszyscy nasi dawni przyjaciele z krajów bloku wschodniego. Brak rzetelnego zaplanowania i przygotowania inwestycji i samego przetargu, ograniczanie roli Inżyniera, nadmierne przerzucanie ryzyk na Wykonawcę, skracanie do absurdalnego minimum Czasu na Ukończenie, czy wreszcie posiłkowanie się „żółta książka” wtedy gdy zabrakło czasu na rzetelne opracowanie projektu przez inwestora, stosowanie jedynego kryterium – najniższej ceny. Skąd my to znamy? Mogę się tylko domyślać, że wynika to z kulturowych przyzwyczajeń i nieudolności w stosowaniu europejskich dobrych praktyk….
Na konferencji poruszono najważniejsze kwestie związane z rynkiem budowlanym oraz wskazano ważne kierunki rozwoju w dziedzinach takich jak europejskie fundusze infrastrukturalne, ewolucja w zakresie stosowania kontraktów FIDIC i tworzenia Warunków Szczególnych Kontraktu w krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej, regulacje zamówień publicznych w UE, zapobieganie powstawaniu i rozstrzyganie sporów oraz uczciwość w dziedzinie zamówień publicznych. Na powyższym tle omówiono doświadczenia Rumunii, jak i innych krajów UE.
Jednym z głównych celów Konferencji wskazanych przez jej organizatorów było zwrócenie uwagi na zaletę stosowania warunków kontraktowych FIDIC, jaką jest możliwość korzystania z ugruntowanej międzynarodowej praktyki, tworzenie i realizowanie umów w oparciu o zestaw jasnych zasad, zapewniających obiektywność i przejrzystość, co jest niezbędne do korzystania z funduszy publicznych.
Na uwagę zasługiwał referat Giorgiany Tecuci-Paltineanu, która podkreśliła konieczność konstruowania Warunków Szczególnych uwzględniając indywidualne warunki danego kontraktu. W tym zakresie wielu słuchaczy zwróciło uwagę na negatywne skutki stosowania przez zamawiających publicznych „żółtej książki” dla robót liniowych. Prelegentka wskazała również na problemy, jakie mogą wynikać z dostosowywania Warunków Kontraktowych do prawa lokalnego, w szczególności mając na uwadze wymogi prawa zamówień publicznych.
Ciekawa była także wspólna prezentacja Edwarda Corbetta, Davida Browna oraz Cremony Cotovelea, przedstawiająca różnice w interpretacji i stosowaniu wybranych klauzul Warunków Kontraktowych FIDIC w systemie common law i prawie krajowym Francji oraz Rumunii.
Mając na uwadze aktualnie kształtującą się linię orzeczniczą polskich sądów, interesująca wydawała się poruszona przez prelegentów kwestia podejścia sądów Wielkiej Brytanii, Francji i Rumunii do 28-dniowego terminu zgłoszenia roszczeń z klauzuli 20.1 [Roszczenia Wykonawcy]. Podczas gdy w systemie common law sądy co do zasady uznają spóźnione roszczenie wykonawcy za sprekludowane, sądy we Francji i Rumunii mogą uczynić wyjątek dla zasady prekluzji roszczeń w przypadku, gdy podniesienie zarzutu spóźnionego roszczenia stanowiłoby nadużycie prawa ze strony zamawiającego (odwołanie do zasady dobrej wiary).
W wielu prezentacjach, w szczególności odnoszących się do kwestii zgłaszania i rozstrzygania sporów, zwracano uwagę na istotną rolę Inżyniera Kontraktu w tym procesie oraz konieczność przeprowadzenia konsultacji ze stronami i dokonania określenia zgodnie z klauzulą 3.5 WK. Podkreślano również, iż niezależnie od tego, czy zamawiający podniósł zarzutu niedochowania terminu zgłoszenia roszczeń z klauzuli 20.1 WK, zarówno Inżynier, jak i następnie Komisja Rozjemstwa w Sporach zawsze powinni dążyć do merytorycznego rozpatrzenia roszczenia wykonawcy.
Odnośnie zasad rozstrzygania sporów przez Komisje Rozjemstwa w Sporach Leo Grutters wskazał na cechy, jakimi powinni się wyróżniać rozjemcy, jaki i na zasady procedowania, które mają wpływ zarówno na autorytet Komisji i wagę jej decyzji, jak i w konsekwencji efektywną realizację kontraktu. W tym zakresie niezbędne jest, by spory były rozstrzygane przez osoby o cechach osobistych, które m.in. umożliwiają im działanie pod presją, pozwalają na zrozumienie i uwzględnienie różnych uwarunkowań i interesów obu stron sporu, oraz które posiadają stosowne przeszkolenie w zakresie rozstrzygania sporów, ale i aktualizują swoją wiedzę.
Uczestników konferencji zainteresowała również prelekcja Lukasa Klee, który poruszył bardzo ważny temat tłumaczenia i interpretacji oraz stosowania w praktyce w krajach Europy Środkowo-Wschodniej klauzuli 13 [Zmiana] WK, w szczególności mając na uwadze kontrole ex-post w zakresie wykorzystania funduszy unijnych.
Żywą dyskusję wywołała także prezentacja Liviu Stanilu, przedstawiciela firmy świadczącej usługi Inżyniera Kontraktu w Rumunii, który w sposób obrazowy, za pomocą tabel i wykresów przedstawił negatywne konsekwencje stosowania kryterium najniższej ceny.
Zarówno moja prezentacja jak i Kuby pokazywała w jaki sposób główni inwestorzy publiczni – PKP PLK oraz GDDKiA kaleczą wzorce FIDIC i jak to się przenosi na późniejszą realizację kontraktów i w konsekwencji na skalę sporów.
Zróżnicowane tematycznie prezentacje wywołały dynamiczną dyskusję wśród uczestników Konferencji będących uczestnikami projektów infrastrukturalnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Stwierdzili zgodnie, że jednym z najważniejszych wniosków z Konferencji jest to, że zidentyfikowane problemy są wspólne dla większości krajów naszego regionu, co potwierdza, że podjęta na konferencji tematyka warta jest dalszej kontynuacji, jak i podjęcia wspólnych działań w celu zapobiegania tym problemom. Najistotniejszym z tych działań ma być wspólne wystąpienie do odpowiednich ministerstw z apelem o wykorzystywanie Warunków Kontraktowych FIDIC zgodnie z ich „duchem” i zasadami.
W trakcie konferencji miałem okazje spotkać się z prezesami innych krajowych organizacji w wyniku czego dojdzie w najbliższym czasie do podpisania kolejnych bilateralnych umów o współpracy. Naszymi doświadczeniami w zakresie sądu arbitrażowego i listy rozjemców są zainteresowaniu koledzy z Rumunii, Czech, Serbii i Mołdawii. Natomiast koleżanka z Ukrainy poprosiła o przygotowanie ram projektu dotyczącego szkoleń z zakresu szeroko rozumianych Warunków Kontraktowych FIDIC.
Na zakończenie chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na organizację konferencji – daleko jej do organizacji naszej konferencji z okazji 100 lecia, czy konferencji arbitrażowej. Myślę, że nie tylko w tym możemy być liderem tej części europejskiego konsultingu inżynierskiego.
Tomasz Latawiec
Prezes Zarządu
