Wstęp
Z wielu bardzo różnych powodów, coraz częściej na tle realizacji umów w sprawie zamówienia publicznego powstają spory pomiędzy wykonawcami, a zamawiającymi. Znaczna część z nich rozwiązywana jest w tradycyjny sposób, tj. poprzez skierowanie ich do rozstrzygnięcia przez sąd powszechny. Wydaje się jednak, że jest to sposób zdecydowanie najmniej efektywny, a przede wszystkim długotrwały i nie zawsze odpowiednio rozstrzygnięty. To ostatnie stwierdzenie dotyczy w szczególności tych sytuacji gdy spory takie powstają nie na gruncie prawnym, a ściśle merytorycznym, np. dotyczącym jakości wykonanych prac, braku należytej organizacji projektu, wpływu czynników trzecich na jego realizację, czy też na tle nieporozumień co do sposobu odpowiedniej współpracy pomiędzy stronami umowy. W takiej sytuacji sąd powszechny nie do końca jest „właściwie predystynowany” do rozstrzygania takiego sporu, trudno bowiem wymagać od sędziego, aby nie dysponując odpowiednim doświadczeniem merytorycznym był w stanie właściwe rozważyć i ocenić z reguły przeciwstawne twierdzenia stron. Tego rodzaju sprawy w praktyce rozstrzygane są przez biegłych sądowych powoływanych do wydania opinii przez sąd. Niestety wielokrotnie już opisywane problemy z biegłymi sądowymi powodują, że część ich opinii jest dość wątpliwej jakości, a to z kolei ma oczywisty wpływ na wydany wyrok. Trzeba bowiem mieć na uwadze to, że rozstrzygając spór nie należy opierać się tylko i wyłącznie na osądzie wydanym przez biegłego, ale i dokonać krytycznej analizy takiej opinii. Do tego jednak niezbędne jest odpowiednie doświadczenie i wiedza praktyczna. W tego rodzaju sprawach zdecydowanie korzystniejsze byłoby rozstrzygnięcie sporu przez sąd polubowny, do tego jednakże konieczny jest tzw. zapis na sąd polubowny.
Zapis na sąd polubowny
Zgodnie z art. 1161 § 1 K.p.c. Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć. Przepis ten jednoznacznie wskazuje, że bez wyraźnego zapisu umownego nie ma możliwości poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu. W praktyce stosowane są dwa sposoby zawierania zapisu na sąd polubowny. Pierwszy to umieszczenie odpowiedniej klauzuli umownej w samej umowie, z której spory mają być rozpoznawane przez sąd polubowny. Z reguły tego rodzaju klauzula dotyczy wszystkich przyszłych sporów z podstawowego stosunku umownego. Drugi, to zawarcie odrębnej umowy o poddanie sporu pod rozstrzygniecie sądu polubownego. Ta klauzula z najczęściej dotyczy już skonkretyzowanych sporów.
Podstawowym problemem na gruncie umów zawieranych w trybie przepisów prawa zamówień publicznych jest to, że umowa taka z reguły nie zawiera zapisu na sąd polubowny, ani nawet nie przewiduje możliwości tego sposobu rozwiązywania sporów.