1. Wstęp
Budowa autostrady A2 przebiegała w sposób niekonwencjonalny. Śledziła ją cała Polska a temat ten był newsem dla prawie wszystkich mediów. Jeden z wątków jaki był i jest poruszany do dzisiaj to brak zapłaty podwykonawcom. Oszukani przedsiębiorcy używali wszelkich dostępnych środków, włącznie z rzeczywistą blokadą dróg i groźbą jej powtórzenia w trakcie trwania EURO 2012 aby odzyskać stracone pieniądze i uniknąć w wielu przypadkach bankructwa. Dość łatwo „rządzący” oskarżani byli o brak dobrej woli i chęci rozwiązania jakby się niektórym pozornie wydaje prostego problemu. W tym przypadku jednak inwestor GDDKiA będący zamawiającym publicznym jest zobligowany do ścisłego przestrzegani przepisów prawa pod groźbą ukarania na mocy przepisów ustawy o dyscyplinie finansów publicznych. natomiast przepisy prawa tylko w niektórych wypadkach nakładają obowiązek na inwestora obowiązek zapłaty podwykonawcy w przypadku braku zapłaty ze strony wykonawcy (generalnego wykonawcy). Niestety przepisy tego dotyczące nie są doskonałe i istnieją trudności w ich interpretacji co krótko zostało opisane niżej. Na skutek presji, głównie podwykonawców dostawców i usługodawców na budowie autostrady A2, rząd nie rozwiązując problemu w sposób systemowy podjął działania doraźne i przygotował projekt a sejm uchwalił w dniu 28 czerwca 2012 roku ustawę o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych.
W artykule omówiono: aktualny stan prawny dotyczący odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, nieudaną próbę zmian przepisów kodeksu cywilnego tego dotyczących jaka podjęta została na początku tego roku przez grupę posłów z Ruchu Palikota oraz przepisy uchwalonej ustawy o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych.
2. Aktualny stan prawny dotyczący podwykonawstwa w umowie o roboty budowlane
Zmianami z dnia 24 kwietnia 2003 roku do ustawy kodeks cywilny wprowadzono w tytule XVI – umowa o roboty budowlane, artykuł 6471 składający się z sześciu paragrafów w którym zgodnie z §5 Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.
Zgodnie z §2 tego artykułu do zawarcia umowy o roboty budowlane z podwykonawcą wymagana jest zgoda inwestora. W §2 wprowadzono również zasadę tzw. milczącej zgody, tzn. jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się że wyraził zgodę na zawarcie umowy.
Należy zauważyć, że ustawodawca w §2 nie określił formy w jakiej powinna być wydana zgoda na zawarcie umowy z podwykonawcą. Co do zasady zgoda taki powinna być wyrażona w formie pisemnej. Jednak w szczególnych przypadkach nawet jeżeli zgoda nie była wyrażona w takiej formie a jeżeli to wynika zaistniałych okoliczności i inwestor wiedział o treści umowy, a przed wszystkim o jej zakresie i wysokości swoich zobowiązań można uznać, że taką zgodę wyraził w sposób dorozumiany, por. przykładowe orzeczenia:
Do chwili wyrażenia zgody przez inwestora zgody na jej zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawca nie wywołuje skutków prawnych wobec niego jakkolwiek umowa tak jest ważna pod warunkiem, że została zawarta w formie pisemnej (por. art. 6471 §5 ustawy k.c.).
W doktrynie uważa się, że sprzeciw wyrażony przez inwestora wobec treści umowy lub projektu mowy jak i też sprzeciw wyrażony wobec zatrudniania podwykonawcy bez zgody inwestora przynajmniej skutecznie chroni inwestora przed solidarną odpowiedzialnością za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że po nowelizacji z dnia 8 styczna 2010 r ustawy k.c.. w tytule XVI umowa o roboty budowlane znalazły się art. 6491 – 6495 na podstawie których podwykonawca może żądać w każdym czasie od wykonawcy gwarancji zapłaty za roboty budowlane co może stanowić dostateczny, a nawet pewniejszy niż poszukiwanie zaspokojenia roszczenia o zapłatę u inwestora, sposób zapewnienia zapłaty wynagrodzenia.