Biuletyn konsultant

Etyka Międzynarodowego Arbitra

Etyka Międzynarodowego Arbitra

Międzynarodowi Arbitrzy powinni być bezstronni, niezależni, kompetentni, staranni i dyskretni. International Bar Association wypracowała już w 1987r. Zbiór Zasad etycznych dla Międzynarodowych Arbitrów. W polskim tłumaczeniu Elżbiety Boguckiej ukazał się on dopiero w Komentarzu do Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL, wydanego ostatnio przez C.H. Beck. Trochę dziwne, że przez prawie ćwierć wieku polskie środowisko arbitrażowe nie znało tego tekstu. Na wielu krajowych konferencjach poświęconych arbitrażowi posługiwano się i cytowano zupełnie inny zbiór zasad etycznych, opracowany przez international Bar Association dla wszystkich prawników, przyjęty w Oslo 25 lipca 1956r., zmieniony w Mexico City, dokładnie po 8 latach, w dniu 24 lipca 1964r.

O tym, że istnieje odrębny zbiór dla międzynarodowych arbitrów wiedziała w Polsce zaledwie garstka specjalistów. Czy etyka miała być dziedziną tajną, poufną? Chyba nie. Cóż więc jest takiego w odkrytym Zbiorze?

Znajdziemy w nim wypracowanie sposobu, w którym wartości etyczne mogą być zastosowane w praktyce. Nie ma sztywnych norm. Są wytyczne wykształcone przez arbitrów ze wszystkich kontynentów. Mają sens jedynie wówczas, gdy będą stosowane w dobrej wierze.

Zasady te mogą być zaadoptowane przez strony już w klauzuli arbitrażowej, albo wciągnięte do porozumienia stron z arbitrami (receptum arbitri). Zaleca się takie sformułowanie:

„Strony uzgadniają, że Zasady Etyki dla Międzynarodowych Arbitrów obowiązujące w dniu wszczęcia jakiegokolwiek arbitrażu zgodnie z niniejszą klauzulą, mają zastosowanie do arbitrów nominowanych w tym arbitrażu.”

International Bar Association zakłada, że międzynarodowym arbitrom przysługuje immunitet od roszczeń stron. Oczywiście, za wyjątkiem przypadków szczególnych, umyślnego lub lekkomyślnego nieprzestrzegania obowiązków. IBA zakłada, że Zasady mogą być brane pod uwagę również przy wyłączeniu arbitra. W żadnym wypadku nie powinny jednak tworzyć podstaw do uchylania wyroków arbitrażowych przez sądy krajowe. Nie powinny one stronom ułatwiać pozywania międzynarodowych arbitrów przed sądami krajowymi. Jedyną sankcją za ewentualne złamanie obowiązków etycznych powinno być usunięcie z funkcji arbitra i pozbawienie go prawa do wynagrodzenia.

Zbiór ten to praktyczne 9 przykazań. Oto one:

1. Staranność i efektywność. To są podstawowe obowiązki arbitrów. Zobowiązani są tak działać aby zapewnić stronom sprawiedliwe i efektywne rozstrzygnięcie sporów. Powinni być i pozostawać wolni od stronniczości.

2. Przyjęcie nominacji nie zawsze jest możliwe. Arbiter ma być w pełni przekonany, że będzie mógł wykonać swoje obowiązki bezstronnie. Proponowany arbiter może przyjąć nominację wyłączenie wtedy, gdy jest w pełni przekonany, że jest kompetentny do rozstrzygnięcia danego sporu, posiada odpowiednią wiedzę i zna język postępowania. Może przyjąć nominację wyłączenie wtedy, gdy będzie w stanie poświęcić postępowaniu arbitrażowemu czas i uwagę, których strony mogą rozsądnie oczekiwać. Niewłaściwe jest kontaktowanie się ze stronami w celu zabiegania o uzyskanie nominacji arbitra.

3. Stronniczość jest wykluczona. Kryterium dla oceny nastawienia arbitra do stron jest bezstronność i niezależność. Stronniczość ma miejsce wówczas, gdy arbiter faworyzuje jedną ze stron lub gdy jest uprzedzony wobec przedmiotu sporu. Zależność może wynikać ze stosunku pomiędzy arbitrem i jedną ze stron lub z kimś blisko powiązanym z jedną ze stron.

Fakty, które mogą prowadzić rozsądną osobę do wniosku, że arbiter jest zależny od jednej ze stron, stwarzają już wrażenie stronniczości. To samo sprawdza się w sytuacji, gdy arbiter ma jakikolwiek interes w rozstrzygnięciu sprawy lub gdy zajął już stanowisko w jej przedmiocie. Wrażenie stronniczości można przezwyciężyć poprzez pełne ujawnienie okoliczności, o których mowa w następnym „przykazaniu”.

Każdy aktualny bezpośredni lub pośredni stosunek biznesowy pomiędzy arbitrem a stroną lub pomiędzy osobą, co do której wiadomo, że może być powołana jako świadek, może budzić wątpliwości co do bezstronności lub niezależności proponowanego arbitra. W takich okolicznościach arbiter powinien odmówić przyjęcia nominacji, chyba że strony na piśmie uzgodnią, że pomimo takich okoliczności arbiter może działać.

To fragment arykułu, pełną treść znajdą Państwo w Biuletynie Konsultant