Podatek VAT jest problemem dla wielu. Czy trzeba go płacić od każdego towaru i każdej usługi?

Arbitraż jest specyficznym rodzajem wymiaru sprawiedliwości. Czy moralne jest opodatkowanie wymiaru sprawiedliwości? Wymierzanie sprawiedliwości nie jest działalnością gospodarcza, biznesem. Czy można więc obłożyć taki wymiar sprawiedliwości podatkiem od towarów i usług? twierdzę, że nie.

Urzędy Skarbowe od dawna udzielały sprzecznych informacji/interpretacji dot. art. 15.3 p. 3 odnośnie wynagrodzenia polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi (art. 13 p. 4 uopdof). Określenie „partnera zagranicznego” nie jest zdefiniowane. Czyj to ma być partner? Arbitra? Czy może polskiej strony postępowania? A jeżeli Polak zostaje arbitrem w sporze, w którym żadna strona nie jest polska? Mielibyśmy wówczas do czynienia z procesem „pomiędzy” partnerami zagranicznymi a nie „z” partnerami zagranicznymi.

Można mieć wątpliwości, czy działalność arbitra podlega VAT, czy nie, a jeśli tak to w jakich sytuacjach. Sytuacji takich może być całe multum, n.p.:

1. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi za granicą, w trybunale arbitrażowym przy zagranicznej instytucji arbitrażowej,
2. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi za granicą w arbitrażu ad hoc,
3. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi w Polsce, w zespole orzekającym np. w Sądzie Arbitrażowym przy Krajowej izbie Gospodarczej, która zawiera z arbitrem umowę o warun-
   kach jego wynagrodzenia i odpowiedzialności,
4. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi w Polsce np. przy Sądzie Polubownym przy Polskiej izbie informatyki i telekomunikacji, który to sąd zawiera z arbitrem umowę o dzieło,
5. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi, ale miejscem arbitrażu jest Polska, chociaż arbitraż administrowany jest przez zagraniczną instytucję arbitrażową, która zawarła (albo nie) z arbitrem stosowną umowę,
6. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami wyłącznie polskimi, lecz za granicą, co jest możliwe wg kpc, w arbitrażu administrowanym przez zagraniczną instytucję arbitrażową, np. iCC,
7. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami wyłącznie polskimi, lecz za granicą w arbitrażu ad hoc, w zespole orzekającym, w którego skład wchodzą zagraniczni arbitrzy,
8. polski arbiter uczestniczy w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi, za granicą w arbitrażu ad hoc.

Każdą z tych sytuacji można dodatkowo komplikować w zależności od tego, czy strona postępowania, która wyznaczyła arbitra jest, czy też nie jest polskim podmiotem i podatnikiem VAT, a może zagranicznym podmiotem płacącym VAT (albo nie) w inny państwie unijnym, albo nie-unijnym. Co wreszcie zrobić z arbitrażem ad hoc, w którym polski arbiter uczestniczy w Polsce, a stronami są wyłącznie osoby krajowe? Po przystąpieniu Polski do unii europejskiej preferowanie arbitra nie powinno mieć miejsca w zależności od pochodzenia stron. Polskie przepisy, zgodnie z Dyrektywą 2006/112/WE określają miejsce świadczenia usług w zależności od statusu nabywcy usług jako podatnika VAT lub osoby niebędącej takim podatnikiem. Nie ma rozróżnienia ze względu na pochodzenie nabywcy. Jedyne takie rozróżnienie dotyczy osób spoza unii niebędących podatnikami VAT – opiera się ono jednak na Dyrektywie 2006/112/WE.

A więc, być może, za chwilę urzędy skarbowe przestaną zastanawiać się nad ww. listą przykładowych sytuacji i różnicować stanowisko odnośnie wynagrodzenia arbitra w zależności od tego, czy partner zagraniczny pochodzi z państwa unijnego, czy też nie. W tym zakresie obowiązują w Polsce przepisy ustawy o VAT, oparte o Dyrektywę 2006/112/WE. Nie ma tu szerokiego pola do interpretacji dla urzędów skarbowych, ale jednak…

W arbitrażu rozstrzygane są nie tylko sprawy gospodarcze. Można powołać sąd polubowny w sprawie spadkowej albo rodzinnej, np. o podział majątku wspólnego. Czy usługa polubownego rozstrzygnięcia działu spadku albo podziału rzeczy wspólnej pomiędzy członkami rodziny stanowi działalność gospodarczą?