Pojęcie mediacji coraz częściej pojawia się w sprawach gospodarczych. temat mediacji został podniesiony również podczas ostatniego Walnego Zgromadzenia Członków SIDiR. W mediacjach dostrzega się skuteczną i coraz powszechniej stosowaną metodę rozstrzygania sporów. Ta coraz większa powszechność bierze się zapewne z promowania tej formy rozstrzygania sporów przez Ministra Sprawiedliwości – (http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/ mediacje/) , jak i szeroką kampanię reklamową w mediach, pod hasłem: „Masz prawo do mediacji”. Niebagatelny wpływ na stanowisko Ministra Sprawiedliwości ma z pewnością prezentowana oficjalnie ocena Ministerstwa Gospodarki, wedle której jedną z przyczyn niskiej konkurencyjności polskiej gospodarki jest zbyt długie i kosztowne dochodzenie przez przedsiębiorców praw i należności w obrocie gospodarczym, stanowiące barierę dla rozwoju przedsiębiorczości. Nie sposób nie zgodzić się z takim stanowiskiem – w codziennych działaniach chyba każdy z członków SIDiR zetknął się z problemem dotyczącym rozstrzygania sporów…
Prowadziłam wiele mediacji gospodarczych dotyczących sporów zaistniałych na tle realizacji umów o roboty budowlane. Wiele mediacji zakończonych sukcesem obu stron – czyli podpisaniem ugody, której sąd powszechny nadał klauzulę wykonalności – stanowi dowód skuteczności tego sposobu rozstrzygania sporów.
Mediacja i inne sposoby rozstrzygania sporów
Mediacja, podobnie jak arbitraż, należy do pozasądowych metod rozwiązywania sporów, zwanych też alternatywnymi metodami rozstrzygania sporów (ADR – ang. Alternative Dispute Resolution). Dzisiaj w Polsce – mediacje nie są jeszcze tak rozpowszechnionym sposobem rozstrzygania sporów, jak w państwach zachodnioeuropejskich czy w Stanach Zjednoczonych. Ministerstwo Sprawiedliwości, po znowelizowaniu ustawy Kodeks postępowania cywilnego, od kilku lat podejmuje działania propagujące stosowanie mediacji w rozwiązywaniu sporów. Głównym celem nowych regulacji było wprowadzenie do polskiego prawa procesowego cywilnego instytucji mediacji i w ten sposób ustanowienie alternatywnego do sądowego postępowania sposobu rozstrzygania spraw. Postępowanie takie powinno prowadzić do szybkiego załatwienia części sporów, w sposób najbardziej korzystny dla obu stron – czyli w drodze ugody.
Definicja mediacji, którą można przywołać za Ministrem Sprawiedliwości:
„Mediacja to próba doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale trzeciej osoby, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, czyli mediatora, który wspiera przebieg negocjacji, łagodzi powstające napięcia i pomaga – nie narzucając jednak żadnego rozwiązania – w wypracowaniu kompromisu.”
Tak więc, to strony są autorem rozwiązania sporu, a mediator jest siłą wspierającą. Mediacja jest procesem dobrowolnym i poufnym, pozwalającym stronom – jej uczestnikom – określić kwestie sporne, zmniejszyć bariery komunikacyjne oraz dyskutować, a nie udowadniać swoje racje. W mediacji strony zachowują całkowitą kontrolę nad sposobem rozstrzygnięcia sporu, a także mają wpływ na wybór mediatora i termin mediacji. Mediacja nie przewiduje konieczności przeprowadzania procesu dowodowego. W wyniku mediacji powstaje wspólnie sformułowana ugoda, satysfakcjonująca obie strony – zamiast wyroku, skutkującego podziałem na przegranych i wygranych. I, co chyba jest najważniejsze – tylko strony są autorami ugody wypracowanej przez nie w trakcie posiedzeń mediacyjnych; również tylko strony ją podpisują. A rolą sądu powszechnego jest jedynie nadanie takiej ugodzie klauzuli wykonalności.
Art. 18315 § 1. Kodeks postępowania cywilnego: „Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem.”
Zwracam w tym miejscu uwagę, że nowe brzmienie § 1. tego artykułu, które będzie obowiązywało od 3 maja 2012 r., jeszcze bardziej jednoznacznie wskaże konieczność wykonalności takiej ugody:
„§ 1. Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym.”