1. Termin 28 dni na zgłoszenie roszczenia wykonawcy – za i przeciw
Subklauzula 20.1 Warunków FIDIC przewiduje 28 dniowy termin dla wykonawcy na powiadomienie inżyniera o okolicznościach dających podstawę do roszczenia o przedłużenie czasu na ukończenie robót lub o dodatkową płatność. Termin ten jest liczony od chwili, w której wykonawca dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o okolicznościach stanowiących podstawę roszczenia. Zgodnie z drugim akapitem Subklauzuli 20.1, jeżeli wykonawca nie zgłosi roszczenia w owym 28 dniowym terminie, wówczas czas na ukończenie robót nie zostanie przedłużony, wykonawca nie będzie uprawniony do dodatkowej zapłaty a zamawiający będzie zwolniony z wszelkiej odpowiedzialności w zakresie takiego ‘spóźnionego’ roszczenia wykonawcy.
Zarówno w polskiej, jak i międzynarodowej praktyce stosowania Warunków FIDIC, sankcja za niedochowanie przez wykonawcę 28 dniowego terminu na powiadomienie o roszczeniu budzi kontrowersje. Niektórzy komentatorzy rekomendują modyfikację przez strony Warunków FIDIC poprzez usunięcie fragmentów przewidujących tę sankcję. Podnoszone są bowiem wątpliwości, czy zastrzeżenie tak surowej sankcji, jaką jest utrata roszczenia, może być skuteczne. W niektórych jurysdykcjach możliwość taka nie budzi większych wątpliwości, w innych dopuszczana jest jedynie pod pewnymi warunkami, a w jeszcze innych wskazuje się, że jest to prawnie wykluczone.
W polskiej literaturze przedstawiane są dwa przeciwstawne poglądy. Zgodnie z pierwszym z nich, zastrzeżenie sankcji za niedochowanie terminu w postaci utraty (wygaśnięcia) roszczenia jest zbliżone w skutkach ze skróceniem terminu przedawnienia roszczenia. Zgodnie zaś z art. 119 Kodeksu cywilnego, terminy przedawnienia nie mogą być skracane przez czynność prawną. Wobec powyższego, postanowienia Warunków FIDIC przewidujące utratę przez wykonawcę roszczeń w razie ich niezgłoszenia w terminie 28 dni są nieważne. W konsekwencji, przewidziany w nich skutek (utrata przez wykonawcę jego roszczeń) nie następuje.
Drugi pogląd głosi, że Subklauzula 20.1 Warunków FIDIC nie modyfikuje terminu przedawnienia roszczeń lecz przewiduje umowny termin zawity na ich dochodzenie. W ocenie przedstawicieli tego poglądu jest to dopuszczalne zgodnie z polskim prawem, zatem postanowienia Subklauzuli 20.1 wyłączające możliwość dochodzenia przez wykonawcę roszczeń po upływie terminu 28 dni są w pełni skuteczne.
Omawiana kwestia nie doczekała się do tej pory jednoznacznego rozstrzygnięcia w polskim orzecznictwie ani też szerszej analizy w literaturze. Artykuł ten stanowi próbę podsumowania i oceny argumentów przedstawianych na poparcie obydwu przeciwstawnych poglądów i wskazania tych, w ocenie autorów, przeważających. W pierwszej kolejności omówione zostaną argumenty przedstawiane na poparcie tezy o skutecznym zastrzeżeniu w Subklauzuli 20.1 umownego terminu zawitego do dochodzenia roszczeń. następnie przedstawione zostaną argumenty przemawiające za uznaniem, że 28 dniowy termin na zgłoszenie roszczenia pod rygorem jego utraty nie może być skutecznie zastrzeżony.