Wprowadzenie
Większość Zamawiających realizujących duże projekty infrastrukturalne, współfinansowane ze środków ue w ramach Prawa Zamówień Publicznych, stosuje wzór umowy oparty o tzw. umowę FIDIC. umowa ta stanowi tzw. warunki ogólne kontraktu, które to modyfikowane są poprzez warunki szczególne kontraktu, czyli zbiór zmian w tzw. klauzulach wprowadzonych na potrzeby Zamawiającego do międzynarodowych standardów umów dla robót budowlanych (FIDIC). niestety zmiany te wprowadzane namiętnie przez Zamawiającego – m.in. podmioty reprezentujące Skarb Państwa – wypaczają w sposób szczególny międzynarodowe standardy umów dla robót budowlanych, tworząc z jednorodnego sprawdzonego międzynarodowego systemu umów, zlepieniec odbiegający z jednej strony od przepisów prawa zamówień publicznych, z drugiej od kodeksu cywilnego, czy od warunków FIDIC. Ingerencja instytucji państwowych w Warunki Kontraktu FIDIC przybrała niewyobrażalny wymiar wypaczając całkowicie ideę standardów międzynarodowych dla robót budowlanych, tworząc niezrozumiałą dla gospodarki abrewiację, która to w krótkim czasie przekształciła się w broń użytą do spowodowania katastrofy w całej branży budowlanej w naszym kraju. Fala upadłości dużych firm budowlanych, ogrom zerwanych kontraktów i brak rozliczenia większości kontraktów przez podmioty publiczne pociągnęła za sobą kryzys w OFe, funduszach inwestycyjnych, bankach i innych instytucjach finansowych, a także spowodowała międzynarodowe interwencje rządów poszczególnych państw, oraz kontrolę i krytykę ze strony instytucji europejskich. Osobnym zagadnieniem jest utracenie przez Rząd RP kilkudziesięciu tysięcy miejsc pracy, spadek wzrostu PKB i obciążenie kasy państwowej rzeszą bezrobotnych pracowników i upadłych przedsiębiorców.
Przytoczone powyżej fakty świadczą o jednym – sposób komunikowania się i współpracy jednostek państwowych z podmiotami gospodarczymi w oparciu o „zniekształcone” warunki kontraktowe jest nieefektywny i prowadzi do widocznych zaburzeń w gospodarce jak i znaczącego wzrostu liczby pozwów skierowanych przeciwko podmiotom publicznym.
Implementacja środków UE w gospodarce, ma prowadzić bezpośrednio do rozwoju, a nie do zapaści budownictwa, powodującej tym samym nieefektywność użycia środków UE w gospodarce kraju.
1. Asymetryczność stron umowy podpisujących kontrakt
Szczególne Warunki Kontraktu zmodyfikowały w sposób istotny podstawową zasadę współżycia gospodarczego tj. urzeczywistnienie zasady współdziałania przy wykonywaniu zobowiązania umownego, która w równym stopniu obciąża Wykonawcę oraz Zamawiającego. Każda ze Stron umowy powinna mieć bowiem na względzie nie tylko swój interes, ale i uwzględniać interes drugiej strony umowy, współdziałać przy rozwiązywaniu problemów wyłaniających się na tle łączącego ich stosunku zobowiązaniowego, nie czynić nic takiego, co by utrudniało lub komplikowało wykonania zobowiązania obciążającego kontrahenta.
Proces budowlany polegający na budowie odcinka autostrady, stadionu piłkarskiego trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu miesięcy. W ramach gospodarki w tym samym czasie widoczne są zmiany koniunktury, czyli zmiany jakie zachodzą w obszarze popytu i podaży na poszczególne dobra lub usługi. Zwiększenie zapotrzebowania na poszczególne dobra lub usługi poprzez np. ogłoszenie przetargów publicznych w tym samym czasie na budowę kilkudziesięciu odcinków autostrad, kilku stadionów piłkarskich, dróg ekspresowych etc., spowodowało naturalne zwiększenie ceny przez monopolistów oferujących podstawowe dobra dla tych budów (np. asfalt) lub producentów betonu, stali czy kruszyw. Jednocześnie wykluczenie z warunków kontraktowych klauzuli dot. waloryzacji wartości (ceny) uniemożliwiło dostosowanie ceny rynkowej do ceny ofertowej. Brak wprowadzenia klauzuli dot. waloryzacji spowodował zdaniem autora większość przyczyn związanych z zerwaniem kontraktów. Konkluzja płynąca z doświadczenia rynku polskiego implikuje konieczność wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej w kontraktach trwających dłużej niż 6 miesięcy.
W okresie realizacji kontraktu relacje Zamawiający – Wykonawca sprowadzają się nie tylko do wypracowania wspólnego stanowiska dot. budowy określonego zakresu robót, ale także do stanowiska całkowicie odmiennego, zidentyfikowanego na podstawie błędu projektowego, innych panujących warunków geologicznych od założonych w dokumentacji przetargowej lub po prostu innego zakresu robót rozumianego z jednej strony przez Zamawiającego z drugiej przez Wykonawcę. Zaistnienie sporu pomiędzy Wykonawcą a Zamawiającym w kilkunastomiesięcznym procesie budowlanym powoduje konieczność jego rozwiązania we właściwym czasie tj. w czasie budowy i to najlepiej w sposób taki aby on nie implikował niewykonania innych robót przewidzianych w kontrakcie.