Najbardziej znanym przypadkiem braku możliwości złożenia powiadomienia o roszczeniu przez Wykonawcę jest sytuacja, w której upłynął termin na złożenie powiadomienia. Była już ona jednak wielokrotnie opisywana, również na łamach Konsultanta. Z tych względów w niniejszym artykule zostaną przedstawione inne przypadki, w których Wykonawca nie składa takiego powiadomienia, ujęte zarówno w Warunkach kontraktowych dla urządzeń oraz projektowania i budowy (żółtej książce) oraz w Warunkach kontraktowych dla budowy (czerwonej książce).
Przypadek 1 – zmiana prawa
Analiza treści subklauzuli 13.7 Warunków Kontraktowych FIDIC prowadzi do wniosku, iż przewiduje ona trzy przypadki zmiany prawa. Tylko w dwóch przypadkach Wykonawca ma obowiązek złożyć powiadomienie w trybie subklauzuli 20.1 w zw. z subklauzulą 13.7.
Przypadek zmiany prawa, w którym Wykonawca nie składa powiadomienia o roszczeniu, jest opisany w akapicie pierwszym subklauzuli 13.7, który stanowi, że Cena Kontraktowa będzie korygowana dla uwzględnienia wzrostu lub obniżki Kosztu (…), a wynikającej ze zmiany Prawa w Kraju (…). W dalszej części artykułu taki wzrost lub obniżka kosztu na skutek zmiany prawa będzie zwany Korektą Kosztu.
Przypadek, w którym Wykonawca może złożyć powiadomienie o roszczeniu, jest opisany w akapicie drugim subklauzuli 13.7: Jeżeli w wyniku takich zmian w Prawie lub jego interpretacji (…) nastąpi opóźnienie czy też Wykonawca poniósł lub poniesie dodatkowy Koszt, to Wykonawca winien powiadomić (…) na mocy klauzuli 20.1.
W konsekwencji, możemy odnotować dwie różnice w skutkach wynikłych na skutek opisanych wyżej przypadków zmian prawa. Po pierwsze, przy zmianie prawa skutkującej Korektą Kosztu, zmiana Ceny Kontraktowej obejmuje również jej obniżkę (obniżkę Kosztu). Po drugie, przy takiej zmianie prawa nie ma możliwości zmiany Czasu na ukończenie.
Trzeci przypadek zmiany prawa, dotyczy sytuacji mieszanej, w której dochodzi zarówno do Korekty Kosztu jak i powstania prawa do dochodzenia dodatkowego Kosztu lub czasu.
Powyższe rozróżnienie przypadków zmian prawa ze względu na skutki tej zmiany znajduje odpowiednie odzwierciedlenie w treści subklauzul 14.3 (b) oraz (f), dotyczących elementów rozliczenia przedkładanego przez Wykonawcę do inżyniera. Stosownie do tych zapisów, Wykonawca w swoim rozliczeniu osobno wymienia Korekty Kosztu na skutek zmiany prawa [lit. (b)], a osobno wymienia wszelkie roszczenia (w tym objęte subklazulą13.7) zgłoszone w trybie subklauzuli 20.1 [lit. (f)]. Treść tej subklauzuli potwierdza zatem, że Korekta Kosztu nie jest ustalana w trybie subklauzuli 20.1, bowiem nie jest ona wpisywana do pozycji rozliczenia dotyczącej roszczeń składanych na podstawie tej subklauzuli.
Mając zatem na uwadze treść subklauzul 13.7, 14.3 (b) oraz (f), potwierdzających zasadność rozróżniania skutków wynikających ze zmian prawa, nie można zaakceptować dającej zaobserwować się praktyki, zgodnie z którą każda zmiana prawa prowadzi do konieczności składania powiadomienia o roszczeniu. na marginesie można tylko wskazać, że przyjęcie, iż zawsze niezbędnym jest złożenie powiadomienia o roszczeniu w przypadku zmiany prawa, prowadzi do pytania o sens umieszczenia w subklauzuli 13.7 akapitu o Korekcie Kosztu, bowiem do takiej interpretacji wystarczyłoby się oprzeć na treści pozostałych akapitów.
Konieczne jest określenie w jakich sytuacjach zmiany prawa prowadzą do poszczególnych skutków. Proponuje się, aby w przypadku zmiany prawa prowadzącej do Korekty Kosztu decydującym była okoliczność czy zmiana prawa powoduje zwiększenie udziału siły roboczej, sprzętu, czy powstaje obowiązek wykonania większej ilości prac itd. W konsekwencji, w sytuacji np. zmiany stawki VAt czy zwiększenia bądź zmniejszenia opłaty za wydanie jakiejś decyzji, mamy do czynienia wyłącznie z Korektą Kosztu, bowiem na skutek takiej zmiany Wykonawca nie jest obowiązany do zmiany w jakikolwiek sposób zakresu Robót, sprzętu czy ludzi.